9 lưu ý quan trọng khi sử dụng bạc đạn, vòng bi

Sử dụng vòng bi không đúng cách vô tình làm giảm trực tiếp đến hiệu suất làm việc của vòng bi. Điều này làm cho bạc đạn nhanh chóng đạt đến giới hạn hoạt động, do đó sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của bộ phận máy móc, dây truyền sản xuất, nếu nặng hơn sẽ là nguyên nhân chính gây nhiều rủi ro cho hệ thống của bạn. Sau đây là 9 lưu ý quan trọng giúp bạn sử dụng vòng bi, bạc đạn hiệu quả.

Sơ đồ nguyên lý cấu tạo của vòng bi - bạc đạn

1. Lựa chọn dầu mỡ bôi trơn thích hợp cho vòng bi

Dầu mỡ bôi trơn có vai trò bôi trơn, làm giảm đi sự hao mòn do ma sát gây nên, chúng cũng có chức năng truyền và dẫn nhiệt hiệu quả. Do đó, tùy thuộc vào mỗi loại vòng bi, bạc đạn mà nhà sản xuất khuyến cáo sử dụng loại nào cho thích hợp. Có rất nhiều người sử dụng dầu mỡ bôi trơn cho vòng bi mà không cần biết chúng là loại nào? Điều này quả là sai lầm ngay từ bước đầu. Vì mỗi loại dầu mỡ bôi trơn chúng có độ nhớt và hoạt động trong từng điều kiện khác nhau. Do đó để sử dụng đúng loại cần tham khảo khuyến cáo của nhà sản xuất. 

Một số loại vòng bi, bạc đạn nhà sản xuất đã tra dầu, hoặc mỡ bôi trơn và. Chúng ta mua về lắp đặt và sử dụng luôn mà không cần tra thêm. Có một số người thường mở nắp vòng bi và tra thêm. Điều này là không nên bởi vì khi tra thêm nếu không cùng loại với loại đã có sẵn thì cực kỳ nguy hại. Khi hoạt động, chúng có thể phản ứng do không làm việc ở chế độ cùng nhau, sẽ tạo ra cặn kết dính ảnh hưởng trực tiếp đến vòng bi. Nếu loại dầu mỡ tra vào cùng loại với loại có sẵn điều này cũng không tốt làm giảm đi độ nhớt, giảm đi sự truyền nhiệt do đó ít nhiều ảnh hưởng đến hoạt động của vòng bi.

Có cần thay thế dầu mỡ bôi trơn trong vòng bi? Bao lâu thay thế một lần. Các nhà sản xuất đã tính toán lượng dầu mỡ có sẵn trong vòng bi sẽ hoạt động hết vòng đời của nó mà không cần phải thay thế. Nếu bạn lắp và sử dụng bạc đạn đúng theo khuyến cáo của nhà sản xuất thì không cần phải thay thế dầu mỡ bôi trơn. 

3. Lắp vòng bi thế nào cho đúng?

Lắp đặt vòng bi thế nào cho đúng đóng vai trò quan trọng cho sự ổn định hoạt động và tuổi thọ của vòng bi. Mỗi loại vòng bi đều có chức năng và kích thước khác nhau được ghi rõ trên Catalogue đi kèm, thông thường những chuyên gia lắp ráp họ lắp rất nhẹ nhàng, không bao giờ sử dụng lực nhiều hoặc cố gắng chèn cựa đóng vòng bi. Lắp vòng bi đúng cách là lựa những người có kinh nghiệm cơ khí, am hiểu về hệ thống của bạn, am hiểu về từng loại vòng bi. Do đó nếu bạn là người thiếu kinh nghiệm trong hệ thống máy móc hoặc chưa am hiểu kỹ về loại vòng bi thì không nên lắp đặt mà phải cần hỏi ý kiến chuyên gia, hoặc khuyến cáo của nhà sản xuất.

Công nhân kỹ thuật đang tháo lắp vòng bi côn FAG

4. Lựa chọn vòng bi như thế nào cho thích hợp?

Có rất nhiều loại vòng bi được sản xuất để thích ứng nghiệp vụ của từng bộ phận, của từng loại máy móc khác nhau. Chúng ta không thể thay thế vòng bi lắp trong cần trục tải trọng lớn lắp vào hệ thống motor. Mỗi loại vòng bi được các nhà sản xuất quy định chung về các thông số kỹ thuật như: kích thước, tốc độ, mức độ chịu tải... Một người hiểu được thông số của vòng bi đem đối chiếu với hệ thống hoạt động của bộ phận máy móc của mình đó là việc làm thông minh để chọn lựa vòng bi thích hợp nhất. Nhưng nếu bạn không rành về một trong hai điều ở trên xin vui lòng tìm hiểu ý kiến của chuyên gia, hoặc các khuyến cáo của nhà sản xuất. Ngoài ra, bạn nên lựa chọn vòng bi, bạc đạn chính hãng rõ nguồn gốc để bộ máy của bạn hoạt động ổn định hơn.

5. Tuổi thọ làm việc trung của vòng bi?

Công dụng chính của vòng bi là làm giảm sự ma sát tiếp xúc. Chính xác hơn là thay thế hoạt động ma sát lăn bằng ma sát trượt. Tuổi thọ làm việc của cùng một vòng bi nhưng được sử dụng cho những ứng dụng khác nhau sẽ không giống nhau. Về mặt kỹ thuật, tuổi thọ của vòng bi đươc xác định bằng số vòng quay và thay đổi (chịu ảnh hưởng) tùy theo: tải trọng (nặng hay nhẹ, đều hay không đều), nhiêt độ làm việc (cao hay thấp), môi trường làm việc (bụi bẩn, ẩm ướt, hoá chất,… ).

6. Làm sao biết lúc nào vòng bi sắp hỏng?

Hiện tượng vòng bi hỏng là hiện tượng vòng bi hoạt động đến giới hạn về số vòng quay. Hoặc hoạt động quá sức chịu đựng, hoặc bị va đập do tác nhân ngoại lực...Vòng bi sắp hỏng thường có các dấu hiệu sau:

- Nhiệt độ cụm ổ đỡ vòng bi tăng cao bất thường
- Có tiếng ồn, tiếng rít bất thường.
- Có độ rung,lắc tăng cao bất thường
- Hoặc có vòng bi bị biến dạng

Việc theo dõi định kỳ thường xuyên hoạt động, các thông số, các dấu hiệu mô tả trên, người sử dụng có thể tự đánh giá và dự đoán chính xác tình trạng hoạt động của vòng bi. Từ đó đưa ra giải pháp khắc phục khi gặp sự cố.

7. Cách nhận biết tình trạng hoạt động của vòng bi khi đang sử dụng?

Tình trạng hoạt động của vòng bi sẽ được phản ánh qua các thông số nhiệt độ, độ ồn, độ rung động... Hiện nay, phương pháp được đánh giá là hiệu qủa nhất để theo dõi tình trạng họat động và dự đóan sớm các hư hỏng của vòng bi là phương pháp đo và phân tích rung động của vòng bi.

8. Làm các nào để đo độ mòn của vòng bi?

Mỗi loại vòng bi được sản xuất với một sai số nhất định. Ta hiểu rằng sai số này là phần tiếp xúc giữa bi và các máng vòng, người ta gọi sai số này là độ rơ. Mỗi loại vòng bi đều có độ rơ khác nhau. Việc đo, kiểm tra khe hở (độ rơ) này đòi hỏi các thiết bị chuyên dùng có độ chính xác cao. Kiểm tra độ mòn của vòng bi thì không thể tháo ra rồi đo từng thành phần và so sánh với thông số của nhà sản xuất. Thông thường sau một quá trình họat động, độ mòn của vòng bi sẽ không đều trên toàn bộ bề mặt rãnh lăn. Các vết tróc rỗ tế vi trên bề mặt các rãnh lăn sẽ là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến hư hỏng vòng bi nhanh chóng nếu công tác bôi trơn không đảm bảo tốt. Việc đánh giá vòng bi qua cảm giác “độ rơ” bằng cách này hay cách khác không cho phép người sử dụng đánh giá chính xác tình trạng vòng bi.

Hiện nay, việc theo dõi tình trạng hoạt động của vòng bi bằng phương pháp đo, phân tích rung động để phát hiện và theo dõi các tần số hư hỏng của vòng bi (Bearing Defect Frequency – BDF) đang được áp dụng phổ biến với các dụng cụ đo, phân tích rung động chuyên dùng.

9. Khi thay vòng bi có lỗ côn được lắp trên măng xông thì hay mau hư ? Biện pháp khách phục?

Khi thay vòng bi có lỗ côn (vòng bi đỡ tự lựa, vòng bi tang trống) thường hay mau hư, điều này xảy ra phần lớn là do khi lắp xiết đai ốc quá chặt làm vòng bi không còn khe hở bên trong cần thiết. Khắc phục tốt nhất là theo khuyến cáo của nhà sản xuất, xiết đai ốc đúng giới hạn cho phép, lắp đặt đúng kỹ thuật. Nếu bạn không rành về vấn đề này vui lòng liên hệ với nhà cung cấp hoặc nhà sản xuất được biết thông tin chính xác hơn.

10. Nên làm gì khi vòng trong hoặc vòng ngoài bị xoay trên trục hoặc thân ổ?

Nguyên nhân gây ra hiện tượng này là do :

- Vòng bi bị kẹt (không chạy được ) do mất khe hở bên trong hoặc do không được bôi trơn đúng.
- Dung sai lắp ghép không đúng.

Hậu quả là vòng bi từ từ bị xoay trong ổ hoặc trên trục khi làm việc và phát triển dần dần làn vòng bi xoay đều trong trục hoặc trên ổ, phát nhiệt do ma sát, làm hỏng chất bôi trơn và từ đó làm hỏng vòng bi cũng như trục (hoặc ổ)
Phương pháp tốt nhất là thay mới trục hoặc ổ. Trong trường hợp không thể thay mới, có thể sử dụng phương pháp hàn đắp và gia công lại cho đung dung sai lắp ghép. Tuy nhiên phải rất lưu ý trong khi gia công để tránh không bị hiện tượng lệch trục.